ავტორი: რეზი თოფურია
პრეზიდენტი ტრამპი სულ რაღაც ორი თვეა რაც თეთრ სახლს დაუბრუნდა და უკვე მოასწრო არაერთი ხმაურიანი განცხადების გაკეთება, თუმცა, მის ადმინისტრაციაში კიდევ ერთი კაშკაშა ვარსკვლავის როლს ილონ მასკი და მისი ახლადშექმნილი ორგანიზაცია DOGE ირგებენ. მასკმა და მისმა DOGE-მა ამერიკელების ყურადღება ბიუროკრატიასთან ბრძოლით დაიმსახურეს, ხოლო უფრო ფართო მსოფლიო საზოგადოებას კი USAID-ის ყველა ფილიალის შეჩერებით და მათი პროგრამების 83%-ის გაუქმებით გააცნეს თავი.
რა არის DOGE?
DOGE იშიფრება როგორც მთავრობის ეფექტურობის დეპარტამენტი, მისი შექმნის იდეა, ჯერ კიდევ ტრამპის წინასაარჩევნო პერიოდში გააჟღერა საპრეზიდენტო კაპნაიის ყველაზე დიდმა დონორმა, ილონ მასკმა (მასკმა ტრამპს და რესპუბლიკელებს დონაციის სახით 290-მდე მილიონი აშშ დოლარი მისცა). ტრამპმაც მსგავსი ორგანოს შექმნის დაპირება მაშინვე გასცა და თეთრ სახლში დაბრუნების პირველივე დღეს, 20 იანვარს ხელი მოაწერა DOGE-ს შემქნის აღმასრულებელ ბრძანებას. უწყების მისია მარტივია – გავხადოთ მთავრობა კვლავ ეფექტური (make the government efficient again), სახელი კი ინსპირირებულია ილონ მასკის საყვარელი კრიპტოქოინით. თუმცა, უნდა აღინიშნოს რომ DOGE არც ახალი ორგანოა და არც ოფიციალური სამთავრობო დეპარტამენტია (სახელის მიუხედავად). ოფიციალური სამთავრობო დეპარტამენტის შესაქმნელად კონგრესის აქტია საჭირო, DOGE-ს შემთხვევაში კი, თეთრ სახლში არსებულ U.S. Digital Service-ს გადაერქვა სახელი და დაერქვა U.S. DOGE Service. ამრიგად, DOGE-ს მხოლოდ საკონსულტაციო უფლებამოსილებები გააჩნია, ამასთანავე, ორგანო ფუნქციურია 2026 წლის 4 ივლისამდე.
ილონ მასკის როლი DOGE-ში
ტრამპის საარჩევნო კამპანიის დროს ძალიან თვალშისაცემი იყო ილონ მასკის აქტიური ჩართულობა. მსოფლიოს უმდიდრესი ადამიანი ერთი მხრივ ტრამპს შტატიდან შტატში დაყვებოდა და სიტყვით გამოდიოდა და ამავდროულად მთელს კამპანიას ფინანსურადაც საკმაოდ ეხმარებოდა აქედან გამომდინარე, ტრამპის გაპრეზიდენტების შემდგომ, მისი ჩართულობა ახალ ადმინისტრაციაში გასაკვირი ნამდვილად არ ყოფილა. თუმცა, მაინც ბუნდოვანია მისი ზუსტი როლი და უფლებების ჩარჩო.
საწყის ეტაპზე ახლადშექმნილი უწყების თანახელმძღვანელებად ილონ მასკი და ვივეკ რამასვამი დაინიშნენ, თუმცა, ეს უკანასკნელი მალევე ჩამოშორდა DOGE-ს და ოჰაიოს გუბერნატორობას ცდილობს.
რამასვამის წასვლის მიუხედავად, მასკის როლი მაინც გაურკვეველია. მიუხედავად ტრამპის მტკიცებისა, რომ მასკია DOGE-ს უფროსი, თეთრი სახლი აცხადებს, რომ ის DOGE-ში კი არ მუშაობს, არამედ პრეზიდენტის მრჩევლის პოზიციას იკავებს. ოფიციალურად DOGE-ს მოქმედ დირექტორად ემი გლისონი სახელდება, თუმცა, ყველასთვის ცალსახაა რომ პროცესებს ილონ მასკი მართავს. თეთრი სახლის განცხადებებით ასევე ირკვევა, რომ მასკი თავის ფუნქციებს მოხალისეობრივად ასრულებს და არაანაზღაურებადი სპეციალური სამთავრობო თანამშრომლის სტატუსით სარგებლობს.
DOGE‑ში მასკის გავლენებს, მისი განცხადებების გარდა, უწყების საკადრო პოლიტიკაც მიანიშნებს. ორგანიზაციის გუნდი საკმაოდ პატარაა, დაახლოებით 40 ადამიანი, მათი უმეტესობა ახალგაზრდა ინჟინერები არიან მასკის სხვადასხვა კომპანიიდან. თითქმის არცერთს არ ჰქონია აშშ-ს სამთავრობო უწყებებში მუშაობის გამოცდილება.
რისი გაკეთება მოასწრო DOGE-მა?
ილონ მასკის მტკიცებით, უწყების მთავარი ფუნქცია ამერიკელი გადასახადების გადამხდელების ფულის დაზოგვა და აშშ-ს ეროვნული ვალის შემცირებაა. მასკის პროგნოზი, საწყის ეტაპზე, წელიწადში 2 ტრილიონი ამერიკული დოლარის დაზოგვა იყო, თუმცა, მოგვიანებით თავადვე გაანახევრა თავისი ამბიციური პროგნოზი (ეროვნული ვალი დაახლოებით 36 ტრილიონი დოლარია).
ხარჯების დაზოგვისთვის, მასკის უწყების პირველი სამიზნე ფედერალური საჯარო მოხელეები აღმოჩნდნენ. პერსონალის მენეჯმენტის ოფისის საშუალებით DOGE-მა კონტრაქტის გამოსყიდვის შეთავაზება გაუგზავნა ორ მილიონ საჯარო მოხელეს. შეთავაზება მოიცავდა სამსახურიდან ნებაყოფლობით წასვლის სანაცვლოდ სექტემბრამდე ხელფასის მიღებას. ამ შეთავაზებას 75 ათასი დასაქმებული დათანხმდა, რაც ფედერალურ დონეზე დასაქმებული ყველა საჯარო მოხელის დაახლოებით 3,5 პროცენტს შეადგენს. ხოლო მათ, ვინც არ დათანხმდა DOGE-ს შემოთავაზებას აცნობეს, რომ მათი სამუშაო ადგილები მომავალში გარანტირებული არ არის და ისინი შესაძლოა დაითხოვონ დაკავებული თანამდებობიდან. ამ ეტაპისთვის, უწყებამ 25 ათასზე მეტ საჯარო მოხელეს უკვე გაუგზავნა ხელშეკრულების შეწყვეტის შესახებ ინფორმაცია.
DOGE‑მა ასევე ერთი ხელის მოსმით გააუქმა მთავრობის „მრავალფეროვნების, თანასწორობისა და ინკლუზიის“ (DEI) პროგრამები, საკონსულტაციო კონტრაქტები და ფედერალური შენობების იჯარის ხელშეკრულებები. მასკის მტკიცებით, მხოლოდ განათლების დეპარტამენტში DEI პროგრამების გაუქმებით დაიზოგა 370 მილიონი აშშ დოლარი. აღნიშნული პროგრამების გაუქმება, მასკისთვის იდეოლოგიური ხედვითაა ნაკარნახევი, მისი მტკიცებით ის ამგვარად გაბატონებულ woke იდეოლოგიას ებრძვის.
DOGE‑ის ერთ-ერთი ყველაზე მაშტაბური შეტევის მსხვერპლი USAID აღმოჩნდა, ორგანიზაცია რომელიც 1961 წლიდან ჰუმანიტარულ დახმარებას აწვდის და ეხმარება სახელმწიფო ორგანიზაციებსა და სამოქალაქო საზოგადოებას მსოფლიოს ასზე მეტ ქვეყანაში. USAID-ის მომხრეები ამტკიცებენ, რომ აღნიშნული ორგანიზაცია უმნიშვნელოვანესია ამერიკის ეროვნული უსაფრთხოებისთვის, რადგან ის მთელს მსოფლიოში ამცირებს აშშ-ს ოპონენტების გავლენას და ამავდროულად კრიტიკული მნიშვნელობის დახმარებას უწევს მილიონობით ადამიანს. თუმცაღა, მასკის შეფასებით, ორგანიზაცია მხოლოდ woke დღის წესრიგით ოპერირებდა, აზიანებდა ამერიკის ინტერესებს და ფულს უაზროდ ფლანგავდა. შედეგად, DOGE-ს საიტზე გამოქვეყნებული მონაცემების თანახმად, სწორედ USAID-ის დაფინანსების შეწყვეტით დაზოგა უწყებამ ყველაზე მეტი თანხა, 6,5 მილიარდი აშშ დოლარი.
უწყების საიტზე ასევე ვნახავთ ინფორმაციას იმის შესახებ, რომ განათლების დეპარტამენტიდან დაიზოგა 502 მილიონი აშშ დოლარი, სოციალური უსაფრთხოების ადმინისტრაციიდან 232 მილიონი აშშ დოლარი, ზოგადი სერვისების ადმინისტრაციიდან 192 მილიონი აშშ დოლარი.
ჯამში, 21 მარტისთვის, უწყება ირწმუნება რომ უკვე 115 მილიარდი აშშ დოლარი დაზოგა. ეს რიცხვი ნამდვილად შთამბეჭდავად ჟღერს, თუმცა, მისი სიზუსტე დიდი კითხვის ნიშნის ქვეშაა. ვებ-გვერდზე ატვირთული დოკუმენტების მიხედვით, ჯამურად მხოლოდ 16 მილიარდის დანაზოგის პოვნაა შესაძლებელი. მეტიც, DOGE უკვე არაერთხელ შეამჩნიეს არასწორი რიცხვების გაჟღერებაში, მაგალითად, ერთ-ერთ შემთხვევაში, გაცხადებული 8 მილიარდი აშშ დოლარის დანაზოგი, გადამოწმების შედაგად 8 მილიონი აშშ დოლარი აღმოჩნდა.
DOGE-ს მეორე მხარე
მიუხედავად იმისა, რომ მსოფლიოს ყველაზე მდიდარი ადამიანი ძალიან აქტიურად ცდილობს DOGE-ს ქმედებების და რეპუტაციის გაპიარებას, ამ ორი თვის განმავლობაში უწყებისადმი საკმაოდ ბევრი კრიტიკული კითხვაც დაგროვდა.
კრიტიკოსების ნაწილი DOGE-ს ბრალს მთავრობის ხარჯვის შესახებ დეზინფორმაციის გავრცელებაში და რიცხვებით მანიპულირებაში სდებს.
ერთ-ერთი უმთავრესი საკითხი ინტერესთა კონფლიქტს უკავშირდება. ილონ მასკი ფლობს არაერთ კომპანიას, რომელიც მილიარდობით დოლარის კონტრაქტებს იღებენ მთავრობისგან (მათ შორისაა Tesla და SpaceX). მასკისთვის ფართო მანდატის მიცემამ, შეიძლება გამოიწვიოს კონკურენტების კონტრაქტების გაუქმება, საკუთარი კომპანიების მდგომარეობის გასაუმჯობესებლად.
შედეგად, ბუნებრივად ჩნდება კითხვა, თუ ვინ ახორციელებს DOGE-ს ქმედებების ზედამხედველობას. როგორც თეთრი სახლის განცხადებებიდან ირკვევა, უწყება პირდაპირ ექვემდებარება პრეზიდენტ ტრამს. ტრამპის მტკიცებით, როგორც კი მასკი DOGE-ს ქმედებებში ინტერესთა კონფლიქტს დაინახავს, ის იმ საკითხს „ახლოსაც აღარ მიეკარება“. ანალოგიურად, თეთრი სახლის პრეს სპიკერმა განაცხადა, რომ როგორც კი საქმე მასკის რომელიმე კომპანიას შეეხება და ინტერესთა კონფლიქტი გაჩნდება, მასკი პროცესში არ ჩაერევა. როგორც ირკვევა, DOGE-ში ინტერესთა კონფლიქტის თავიდან ასარიდებლად არანაირი შიდა პოლიტიკა არ არის განსაზღვრული და ყველაფერი ილონ მასკის კეთილსინდისიერებაზე დადის, რაც ბევრისთვის მთლად საიმედო ფაქტორი ნამდვილად არ არის.
კრიტიკა არც რიცხვებს აკლიათ, გარდა არაზუსტი და გაბერილი დანაზოგების მითითებისა, DOGE-ს აქტივობები მაინც ზღვაში წვეთია. მასკის უწყების გამოქვეყნებული 115 მილიარდიანი დანაზოგი სულაც რომ უტყუარ ფაქტად მივიღოთ, ის მაინც არასაკმარისი იქნება ამ წლის ფისკალურ დეფიციტთან გასამკლავებლად, რომელიც უკვე შეადგენს 1,15 ტრილიონ აშშ დოლარს (2024 წლის 1 ოქტომბრიდან 2025 წლის 21 მარტის ჩათვლით). მასკის გეგმა დეფიციტის შესამცირებლად იდენტურია ტვიტერის შესყიდვის შემდეგ მისი ქმედებებისა, როცა მან თანამშრომელთა უდიდესი ნაწილი სამსახურიდან დაითხოვა. თუმცა, კერძო სექტორისგან განსხვავებით, ამერიკელი საჯარო მოხელეების ანაზღაურება ფედერალური მთავრობის ხარჯის მხოლოდ 4 %-ს შეადგენს და მისი შემცირება მნიშვნელოვან დანაზოგს ვერ უზრუნველყოფს.
ამ ფისკალური წლის მთავარი ხარჯი, დაახლოებით 64 % სოციალური უსაფრთხოების, ჯანდაცვის და ვეტერანების ბენეფიტების ხარჯებზე მოდის. შესაბამისად, რეალური დანაზოგების გასაკეთებლად კონგრესის ჩარევა და ბიუჯეტში ხარჯების შემცირებაა საჭირო, რაც DOGE-ს უფლებამოსილებებს სცდება.
და ბოლოს,
დასკვნის სახით DOGE-ს აქტივობების მკაფიოდ შეფასება რთულია. ერთი მხრივ უწყება საკმაოდ შთამბეჭდავი განცხადებებით იწონებს თავს და ირწმუნება რომ ორი თვის განმავლობაში ამერიკელ გადასახადების გადამხდელებს 115 მილიარდი აშშ დოლარი დაუზოგა. თუმცა, მეორე მხრივ, საგულისხმოა ამ რიცხვების გაუმჭვირვალეობა, და საიტზე ატვირთული არასწორი მონაცემები. როგორც უკვე აღვნიშნეთ, DOGE არაერთხელ გამოიჭირეს არასწორი თანხების გამოქვეყნებაში. მსგავსი ფაქტები კი, ბუნებრივია აჩენს კითხვის ნიშნებს უწყების საქმიანობის გამჭვირვალობასა და ეფექტურობასთან დაკავშირებით და ამავდროულად ეჭვის ქვეშ აყენებს მათი ქმედებების ეფექტურობას.
ამავდროულად, DOGE-ს აქტივობების შეფასების დროს ბევრი კითხვა ჩნდება მის მმართველობასთან დაკავშირებით. ორგანიზაციაში ილონ მასკის აქტიური ჩართულობა ბუნებრივად აჩენს ინტერესთა კონფლიქტის ეჭვებს. მასკი, რომელიც ერთროულადაა ისეთი დიდი კომპანიების მფლობელი ან/და ხელმძღვანელი როგორიცაა Tesla, X და SpaceX, ამავდროულად DOGE-შიც მთავარი გადაწყვეტილებების მიმღებ პირადაც გვევლინება. მასკის ამგვარი ორმხრივი ჩართულობა, ბუნებრივად აჩენს ეჭვებს იმის შესახებ, რომ ორგანიზაციის რეფორმები პირველ რიგში ემსახურება ილონ მასკის ბიზნეს ინტერესებს და არა ქვეყნის ბიუროკრატიის ეფექტურად მუშაობას.
და ბოლოს, უფრო და უფრო ცალსახა ხდება, რომ DOGE-ს დღის წესრიგი პირველ რიგში იდეოლოგიურადაა ინსპირირებული. ამ ეტაპისთვის, ორგანიზაციის ქმედებები იმდენად ეფექტური არ ყოფილა ფისკალური დეფიციტის შესამცირებლად, რამდენადაც უფრო მეტად იყო აქცენტირებული MAGA ბაზის გულის მოგებაზე. ორგანიზაციის ხმაურიანი ქმედებები, იქნება ეს DEI პროგრამების შეწყვეტა თუ USAID-ის პროგრამების 83 %-ის გაუქმება მორგებულია ტრამპის მხარდამჭერთა ბაზის კონსოლიდირებაზე და არა უფრო ეფექტური ბიუჯეტის შემუშავებაზე კონგრესის ჩართულობით.
მთლიანობაში, რამდენად შეძლებს ილონ მასკი და მისი უწყება აშშ-ს ეროვნული ვალის საგრძნობლად შემცირებას და ამერიკული ბიუროკრატიის ეფექტურად ამუშავებას, ამას 2026 წლის 4 ივლისამდე გავიგებთ.